Sınai mülkiyet sektöründe hakların korunması için yapılan başvurular ulusal koruma sağlamaktadır. Bir başka deyişle hangi ülkede marka, tasarım ya da patent-faydalı model başvurusu yaptı iseniz o ülkede geçerli bir korumanız olmaktadır. Ancak bu durum tek tek her ülkede başvuru yapılması gerekliliği doğurduğu için koruma sağlamak istenen ülke sayısı arttıkça maliyetin artmasına neden olur.
Başvuru süreçlerini hızlandıran ve pratik hale getiren uluslararası başvuru sistemleri başvuru sahiplerinin işlerini çok daha kolaylaştırmaktadır. Şimdi çok detaya girmeden bu başvuru türlerine her bir koruma türü için tek tek değineceğim.
Patent/faydalı model : Buluşlar bildiğiniz gibi faydalı model ve patentle korunabilmektedir. Ancak faydalı model koruma türü her ülkede geçerli değildir. Uluslararası bir patent başvurusu yapabilirsiniz ancak uluslararası bir faydalı model başvurusunda bulunamazsınız. Patent İşbirliği Antlaşması kapsamında yaptığınız PCT başvurusu ile uluslararası bir patent başvurusunda bulunmuş olursunuz. Başvurunuz böyle 153 ülkede geçici olarak bir süre korunmuş olur. Başvuru PCT içim alıcı ofis olan ve merkezi İsviçre’de bulunan WIPO’ya yapılır. Ancak ulusal ofisiniz yani Türkiye için Türk Patent ve Marka Kurumu başvuruda aracı olarak kullanılabilmekte ve WIPO’ya gerekli belgeleri ulaştırabilmektedir. Ülkemizde TPMK’nın başvurularda aracı ofis olarak kullanılması Tubitak teşvikleri alabilmek için gereklidir. Ayrıca TPMK, PCT başvuruları için artık araştırma ofisi unvanı alarak PCT başvuruları için araştırma raporu düzenleyebilmektedir. Uluslararası başvurular ile menşe başvurudan itibaren 30 ay süre ile ülke seçimi yapmaya gerek olmadan, resmi araştırma otoritesinin araştırma raporunu ve isteğe bağlı olarak inceleme raporunu bekleyerek 30. ay öncesinde seçeceğiniz ülkelere bu araştırma ve inceleme raporları ile birlikte giriş yapabilrsiniz . PCT bir başvuru türüdür, bu süreçte patent belgesi almanız mümkün değildir ve yıllık ücret ödemesi yoktur. Ülke girişi yapılırken uluslararası patent başvurunuzla isterseniz ulusal ofisinde faydalı model koruması imkanı olan bir ülkeye faydalı model olarak girişi yapabilirsiniz. Ulusal aşamaya geçtikten sonra süreç artık ülkelerin patent kanunlarına göre yürütülecek ve her bir ülkede belge almak için giriş yaptığınız ülke kanununa göre karar verilecektir.
Tasarım: Tasarım korumasında ise yine alıcı ofisi WIPO olan Lahey başvuru sistemi bulunmaktadır. Bu sisteme anlaşmanın adından ötürü Hague başvurusu da denmektedir. Bu başvuru türünde ise henüz başvuru yapılırken koruma alınması istenen ülkeler tek tek belirlenmekte ve bu ülkelerin sayısına göre başvuru resmi ücretleri hesaplanmaktadır. Başvuru yapıldıktan sonra WIPO tarafından her bir ülkeye başvuru dokümanları iletilmekte ve ülkelerin ulusal tasarım bültenlerinde söz konusun uluslararası başvuru yayımlanmaktadır. Ülkelerin ulusal mevzuatlarına göre itiraz süreçleri yürütülmekte ve ulusal ofis aracılığı ile uluslararası başvuruya bir itiraz ulaşması halinde başvuru sahipleri itiraz sürecini yürütebilmek için ulusal ofiste yerel bir vekil ataması yaparak süreci ilgili ülkenin mevzuatına göre yürütmelidir. Uluslarası tasarım başvurusunun avantajı tek tek her ülke için ayrı yerel vekillerle çalışmak yerine tek bir başvuru ile WIPO üzerinden işlemleri yürüterek çok daha hızlı ve pratik bir şekilde sonuca varmaktır. Tescil durumunda yenilemeler WIPO üstünden yürütülmektedir. 5 yılda bir yenileme işlemleri yapılarak 25 yıl koruma sağlanır.
Marka: Marka korumasında da tasarıma çok benzer bir sistem bulunmaktadır. Madrid Başvurusu olarak geçen uluslararası başvuru sistemine göre Madrid Protokolüne üye ülkelerden belirlenenlerde yine WIPO üzerinden bir marka başvurusu yapılabilmektedir. Bunun için menşe ofis olarak Türk Patent ve Marka Kurumu’nu kullanmak zorunludur. Yani Türkiye’de ulusal bir marka başvurunuz olmadan uluslararası başvuru sisteminden doğrudan yararlanmak mümkün değildir. Marka örneği ulusal başvuru ile birebir aynı olmalı, mal ve hizmet listesinde de genişletme yapılmamalıdır. Ulusal ofiste yapılan başvurudaki tüm değişiklikler 5 yıl süre ile uluslararası başvuruyu etkilemekte ve WIPO’ya ulusal ofis tarafından bilgi olarak iletilmektedir. Bir başka deyişle uluslar arası başvuru 5 yıl süre ile ulusal başvuruya bağlıdır. Uluslararası Sicilde tescil edilen markalar, uluslararası başvurunun içerdiği hususlar esas alınarak, Uluslararası Büro tarafından yayınlanan bir periyodik gazetede ilan edilir. WIPO, şekli incelemesinde bir eksiklik bulmadı ya da eksiklikler zamanında giderildi ise geçici bir tescil belgesi düzenler. Ardından her ulusal ofiste ulusal ofislerin mevzuatına göre yenilik araştırması uygulanıyor ise araştırma yapılarak ret ya da kabul gelebileceği gibi araştırma yapılmıyor ise doğrudan ilana çıkarılabilir. Her iki şekilde de marka için geçici ret kararı ya da itiraz gelmesi halinde ilgili ülkede yerleşik bir vekil atanarak cevap dosyalanması gerekmektedir. Süreçlerin olumlu ilerlemesi halinde marka ilgili ülkede tescil edilir. Yenileme işlemleri uluslararası ofis nezdinde yürütülmektedir. 1oar yıllık periyotlarda yenilemeler yapılmalıdır.
Bu yazımda genel hatları ile uluslarası başvuru sistemlerinin özelliklerine değinmek istedim. Elbette bu sistemlerin çok daha fazla detayı bulunmakta olup, başvuruların konu ile ilgili tecrübeli vekiller aracılığı ile yürütülmesi önem arz etmektedir.
